Moeder Natuur heeft verschillende verdedigingsmechanismen bedacht om de barre omgevingsomstandigheden te weerstaan. Sommige dieren gaan in verdoving, andere gaan in winterslaap, maar het meest perfecte overlevingsmechanisme is schijndood.
Wat is schijndood?
Om te overleven in extreem ongunstige omstandigheden, zoals drogen of bevriezen, is het nodig om de snelheid van metabolische processen in het lichaam meerdere keren te vertragen. Dit is de essentie van schijndood. Het hangt allemaal af van het watergehalte, waarvan de reserves met ¼ of zelfs de helft van het oorspronkelijke bedrag moeten worden verminderd. Alleen in dit geval kan de snelheid van fysiologische reacties afnemen zonder het lichaam van het dier te schaden. Sommige wetenschappers praten over de mogelijkheid om zoogdieren onder te dompelen in een toestand van schijndood met behulp van gassen (kooldioxide, argon, waterstofsulfide)
Het fenomeen schijndood wordt in de geneeskunde gebruikt bij de vervaardiging van levende vaccins, het bewaren van weefsels voor transplantatie en het langdurig bewaren van stammen van micro-organismen.
Anabiose van micro-organismen
Aan het begin van de microbiologie was de aandacht van veel wetenschappers gericht op de buitengewone weerstand van sommige micro-organismen tegen drogen of bevriezen. Zelfs Levenguk merkte het vermogen op van raderdiertjes om na bijna twee jaar in droog zand weer tot leven te komen. Later ontdekten Britse wetenschappers soortgelijke adaptieve mechanismen in de larven van tarwerondwormen. Het enige dat nodig was voor revitalisering was vocht. Ziekteverwekkers als miltvuurbacil, tyfusbacteriën en het Aziatische type Vibrio cholerae bleken resistent tegen lage temperaturen. Zelfs na bevriezing bij temperaturen dicht bij het absolute nulpunt kunnen pathogene bacteriën hun virulente eigenschappen behouden.
Anabiose van gewervelde dieren
Samen met de kleinste organismen vallen ook insecten in schijndood. Het is echter echt indrukwekkend om in een staat van halfdood te zijn van hogere gewervelde dieren. De wetenschap kent voorbeelden van de ontdekking van bevroren hagedissen in eeuwig ijs, die op wonderbaarlijke wijze weer tot leven kwamen na ontdooien. En dit ondanks het feit dat sommige koelbloedige gelukkige mensen meer dan een dozijn jaar bij temperaturen onder het vriespunt hebben doorgebracht. Nog opmerkelijker zijn de voorbeelden van de detectie van warmbloedige dieren in een toestand die lijkt op schijndood.
Op een vergelijkbare manier kunnen jerboa's en egels een ongunstige periode van het jaar verdragen en kunnen ze op geen enkele manier worden gewekt die voor de leek beschikbaar is. Er zijn gevallen bekend waarin vleermuizen en zelfs konijnen in een toestand van schijndood zijn gebracht. Uiteraard werden deze experimenten uitgevoerd door geïnteresseerde wetenschappers. Nu staat er een andere vraag op de agenda: kan een persoon, zonder gevolgen voor de gezondheid, in schijndood vallen?
